Home

Trang chủ > Di sản văn hóa > Đền thờ Lê Liễu

Tên di sản : Đền thờ Lê Liễu

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 166/QĐ-UBND

Giới thiệu

Đền thờ Lê Liễu (hay còn gọi là nhà thờ họ Lê Công Thần) nằm ở trung tâm làng Bản Định, xã Hoằng Sơn, huyện Hoằng Hoá (xưa thuộc tổng Dương Sơn, huyện Hoằng Hoá, phủ Hà Trung) trên vùng đất phân phong của Lê Liễu và Lê Yến dưới triều Hậu Lê. Ngay sau khi về dựng làng lập ấp, con cháu trong dòng họ đã bỏ tiền của xây dựng đền thờ để thờ tự vị thuỷ tổ của dòng họ mình là Lê Liễu. Trải qua gần 600 năm tồn tại do sự khốc liệt của thiên nhiên, đền thờ đã phải tu sửa nhiều lần. Dưới thời Nguyễn Khải Định, đền thờ được trùng tu lần cuối cùng. Mới đây phần tiền đường của di tích cũng được sửa sang và xây dựng lại. Hiện nay, di tích được cấu trúc theo kiểu chuôi vồ gồm tiền đường, hậu cung, sân đền và vườn trồng cây lưu niệm.

Từ hai sự kiện trên, chúng ta biết chắc chắn là niên đại dựng đền trước thời vua Lê Chiêu Tông có thể nó được xây dựng ngay sau khi Lê Liễu được phong đất lộc điền dưới triều Lê Sơ. Và như vậy, lúc ấy đền thờ Lê Liễu đã là một khu di tích tồn tại với tư cách không chỉ là một công trình kiến trúc khá đầy đủ về diện mạo mà còn ý nghĩa là một nơi thờ cúng. Nhưng dấu tích còn lại hiện nay là một ngôi đền thờ có niên đại thời Nguyễn Khải Định. Đây là niên đại của một đợt trùng tu.

Về kết cấu kiến trúc: Đền thờ Lê Liễu được xây dựng trên một khu đất rộng, thoáng, hướng Đông Nam; có ý nghĩa tôn vinh các thành hoàng và các bậc thánh nhân. Quanh khuôn viên đền có nhiều cây lưu niên làm cho công trình hoà nhập với thiên nhiên mà vẫn nổi trội một không gian kiến trúc linh thiêng. Xưa kia phía dưới đều có cổng nghinh môn được xác định bởi các trụ hoa vuông thành, sắc cạnh, vươn cao với hình lồng đèn được đắp tứ linh ở trên cao và tượng nghê chầu ở đỉnh. Hai đầu góc cũng xây trụ đội đấu nâng hình nghê chầu. Nối trụ hoa với trụ góc là bức tường thấp. Ở đoạn giữa xây cửa cuốn kiểu chồng diêm 2 tầng mái. Giữa cửa ra vào là một bức bình phong. Trong sân có tả vu, hữu vu và tiền tế. Sự chú ý tập trung ngay vào toà tiền đường và hậu cung. Rất tiếc những công trình này còn lại ít ỏi.

Di tích hiện nay có:

Toà Tiền đường:

Hiện tại là một ngôi là 3 gian, thực tế đã bị tu sửa nhiều lần. Bộ khung gỗ bên trong đã bị thay thế cơ bản bằng một bộ vì kèo gỗ xoan được cấu trúc theo lối vì kèo truyền thống. Vì thế mà cấu trúc của nó hôm nay mang dáng dấp một bộ khung gỗ của ngôi nhà truyền thống.

Ở phía ngoài được làm theo kiểu chồng diêm 2 tầng mái. Ngăn cách lớp mái dưới với mái trên là hệ thống cổ diêm. Trên bờ dải được đắp đường gờ chỉ, bờ đốc hình lưỡng long chầu nguyệt. Trang trí ở cổ diêm đơn giản là hình hoa lá đắp nổi bằng vữa ở hai bên. Ở giữa đắp nổi 3 chữ “Lê Công Tộc”.

Nhìn chung, kiến trúc ở nhà tiền đường đơn giản không có gì đặc biệt.

Nhà Hậu cung:

Là một ngôi nhà 2 gian, mỗi gian được ngăn cách với nhau bằng một vì kèo gỗ được cấu trúc theo kiểu kẻ chuyền lá dong. Ở đây để tạo nên đỉnh mái là một hệ thống lá dong ăn mộng vào đầu cột lớn. Điểm giáp giữa hai lá dong ở đỉnh mái đỡ một đấu trụ để đỡ thượng lương. Để nối hai cột lớn là một câu đầu ăn mộng vào đầu hai cột lớn. Dưới câu đầu là hệ thống kẻ chuyền chạy xuống ăn mộng vào xà lòng với điểm tiếp nối giữa cột con kẻ trên và kẻ dưới (2 kẻ chuyền). Kẻ bẩy chạy từ đầu cột quân xuống gác đầu trên tường đốc. Trên lưng và bụng của 2 kẻ này là hệ thống lá dong được đục lỗ tròn để hoành tải chui đầu vào làm nhiệm vụ đỡ mái. Để tạo nên một nơi linh thiêng, Hậu cung được tạo thành 3 cửa ra vào (cửa lớn rộng, hai cửa nhỏ hai bên). Khoảng cách giữa cửa với xà lòng, giữa xà lòng với câu đầu được bưng ván kín. Trên những tấm ván bưng này không có chạm trổ hoa văn. Nhìn chung tất cả các cấu kiện trong một vì kèo được bào trơn đóng bén. Về cấu trúc nó gắn hữu cơ với tiền đường, tạo nên một nội thất thống nhất, nhưng khoảng cách giữa chúng lại được ngăn cách bởi hệ thống cửa, nơi hậu cung vẫn có không gian riêng và thiêng.

Trong đền thờ có nhiều câu đối, đại tự ca ngợi đức nghiệp của Lê Liễu, Lê Yến và dòng tộc Lê Công Thần. Có khám thờ và bài vị của Lê Liễu và Lê Yến. Đặc biệt là một cỗ kiệu long đình 2 tầng mái được chạm khắc công phu. Xung գuanh kiệu được trang trí bằng những mảng chạm khắc rỗng hình hoa lá. Mảng chạm khắc ở phía trước kiệu (trên gần mái kiệu) được chạm bong hình mặt trăng, hai bên là rồng chầu. Mái kiệu được làm theo kiểu hình mai luyện, 4 góc là 4 đầu rồng chạy ra vươn đầu cao, đuôi rồng cúp vào chân đế của tầng trên cùng. Tầng thứ 2 được đứng chân trên đỉnh của hình mai luyện tầng dưới. Ở đây người thợ cũng tạo tác những thanh gỗ mỏng vuông ăn mộng vào mái tầng dưới để đỡ hình mai luyện ở phía trên. Bốn góc mái kiệu của tầng 2 cũng được tạo tác những đầu rồng với những đường nét tinh xảo. Và trên cùng, đỉnh của tầng 2 là một hình nậm rượu được trang trí những bức chạm hình hoa lá. Trong đền thờ còn có ngai thờ, đỉnh hương, mâm bồng, nậm rượu, bát, đĩa, chén là những đồ gốm quý giá có niên đại thời Lê - Nguyễn.

Tóm lại, mặc dù diện mạo của khu di tích đền thờ Lê Liễu có nhiều thay đổi, phần kiến trúc của đền thờ còn giữ lại được khá nguyên vẹn ở phần hậu cung, tuy có tu sửa chút ít. Song với nội dung, ý nghĩa và giá trị của nó, khu di tích này đã thực sự trở thành một khu vực nghiên cứu đối với các nhà nghiên cứu lịch sử, bảo tàng, các nhà nghiên cứu dân tộc học. Dẫu rằng cái còn lại hôm nay chỉ là một phần so với những gì đã có, đã từng bị mất mát, thì khu di tích này vẫn là địa điểm có nhiều dấu ấn sâu đậm về một vùng “Văn hoá Bưng” nổi tiếng của đồng bằng châu thổ sông Mã.

Các hiện vật trong di tích:

Ở đền thờ Lê Liễu chủ yếu là các hiện vật gốc có giá trị được bảo vệ tương đối nguyên vẹn.

Khám đựng bài vị của Lê Liễu và Lê Yến.

Hai ngai thờ các chi được bố trí bên tả và bên hữu.

1 kiệu long đình thời Nguyễn.

1 đôi câu đối gỗ.

2 đại tự

3 bát hương gốm

2 bát hương sứ

7 đạo sắc phong, phong cho Lê Liễu và Lê Yến (thời Nguyễn) 6 đạo thời vua Khải Định, 1 đạo thời vua Thành Thái.

1 bản Gia phả chữ Hán được lập năm 1883.

Cây đèn đồng